شناخت و تشخیص اختلالات روانشناختی در کودکان

توجه داشته باشید که تشخیص اختلالات روانشناختی در کودکان در مقایسه با بزرگسالان با مشکلاتی همراه است از جمله اینکه هر اختلال رفتاری در کودکان را باید بر اساس شرایط سنی کودک سنجید، چرا که خیلی از مشکلاتی که در کودکی دیده میشوند با توجه به سن کودک کاملا طبیعی هستند و به همان سرعتی که به وجود آمده اند ممکن است برطرف شوند.

از طرفی کودکان به خوبی بزرگسالان نمی توانند مشکل خود را بیان کنند یا نمی توانند دقیقا به دیگران بفهمانند که چه احساسی دارند لذا در چنین شرایطی روانپزشکان و روانشناسان حالات روانی کودک را از روی رفتارهای قابل مشاهده و عینی بررسی می کنند و مشخص می کنند که آیا این رفتارها نسبت به سن کودک و مرحله ی رشدی وی، عادی هستند یا غیر عادی… بر همین اساس است که ویزیت خود کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.

اضطراب کودکان معمولا به صورت انزواطلبی نشان داده می‌شود. کودکان کمتر از بزرگسالان به نشانه های اضطراب خود فکر می کنند، اما در مقایسه با کودکان غیرافسرده، دردهای جسمی بیشتری را اعلام می کنند. بسیاری از اختلالات اضطرابی کودکان به اختلال های اضطرابی بزرگسالان شباهت دارند اما بعضی اضطرابهای کودکی فقط در کودکی دیده میشوند مثل اضطراب جدایی. عمده ترین اختلالات اضطرابی در کودکان عبارتند از اضطراب جدایی، اختلال وسواسی-اجباری، اختلال اضطراب فراگیر، ترس های مرضی خاص.

علل اختلالات اضطرابی در کودکی: اضطراب کودکی و اختلالات مربوط به آن ظاهرا از ترکیب عوامل ارثی و تجربه های کودکی به وجود می آیند. کودکان خلق و خوی خود را از والدین به ارث می برند که ممکن است آنها را در مقابل عوامل استرس زای زندگی، مثل تربیت ناکافی یا نقص های فیزیکی، آسیب پذیر یا مقاوم سازند. علاوه بر آن کودکان به طور غیر مستقیم نیز، در مقابل یادگیری ترس و اضطراب آسیب پذیر می شوند، مثلا از طریق اطلاعاتی که از بزرگترها، سایر کودکان، و تلویزیون و رسانه ها دریافت می کنند. همچنین باید توجه داشته باشیم که رویدادهایی که از نظر بزرگسالان اهمیت چندانی ندارند ممکن است برای کودکان بشدت استرس زا باشند. رویدادهایی از جمله : مرگ حیوان خانگی، بیماری، آغاز مدرسه یا عوض کردن خانه یا مدرسه، ورود به مقطع بالاتر تحصیلی.

مطالعات نشان می دهند که، تجربه های ترسناک و پر استرس نظیر بدرفتاری، سوءاستفاده ی جنسی، بی توجهی والدین و عدم مراقبت کافی، فقر، سبک تعاملی غلط والد-فرزند، تأثیر شدیدی در کودکان دارند و بین این تجارب و اضطراب کودکی روابط آشکاری وجود دارد.

یکی دیگر از عوامل مهم الگوبرداری و قرارگرفتن در معرض اطلاعات است. کودکان خردسال در مدرسه، خانه، و از طریق رسانه های عمومی، دایما در معرض اطلاعات مربوط به انواع تهدیدات و خطرات قرار دارند، چرا که اینگونه اطلاعات می توانند یک منبع مهم برای ترس های دوران کودکی باشند. شیوه های غلط تربیت و فرزند پروری نیز باعث مشکلات روانی و سازگاری در کودکان میشوند. سخت گیری یا سهل گیری بیش از حد والدین، طرد و تحقیر کردن کودکان توسط والدین، و یا محافظت افراطی از کودکان از آنجا که کودک را دچار احساس عدم کفایت می کند نمونه هایی از این دست است. والدین بی عاطفه و کینه توز می توانند باعث اضطراب کودکان شوند. والدین کنترل گر که همه ی فعالیتهای بچه های خود را مدیریت می کنند، همه ی جزییات را تعیین می کنند (اینکه بچه چه بپوشد, چه بخورد, چه جوری بازی کند و…) اجازه نمی دهند کودک مستقل شود و وابستگی و اضطراب را در او پرورش می دهند. والدین نامتعادل که رفتاری نایکنواخت و دوگانه در تربیت فرزندان خود در پیش می گیرند نیز، اضطراب را در کودک ایجاد می کنند. همچنین والدین کمال گرا که از فرزندانشان انتظار بهترین ها را دارند و بسیار پرتوقع هستند به فرزندان خود فشار می آورند و آنها را دچار اضطراب می کنند.

اضطراب جدایی

اضطراب جدایی یعنی ترس شدید از جداشدن از والدین و مراقبان اصلی. این ترس در کودکان یکساله دیده میشود و در اکثر آنها به طور خودبه خود از بین می رود، اما در بعضی از کودکان تا سالهای دبستان ادامه می یابد و حتی در سالهای بعد از آن، پس از یک دوره ی استرس، دوباره ظاهر میشود. کودکان بزرگتر مبتلا به اختلال اضطراب جدایی دور بودن از خانه را تحمل نمی کنند. آنها دایما به والدین و مراقبان خود می چسبند و درصدد جلب توجه آنها هستند ( تا جایی که از اتاقی به اتاق دیگر به دنبال مادر یا پدر خود می روند). این کودکان همیشه می خواهند بدانند که والدینشان در کجا هستند و یا ممکن است بشدت نگران شوند که مبادا والدین مریض شوند، بمیرند یا نتوانند آنها را سرپرستی کنند. از جمله پیامدهای این اضطراب عدم تمایل کودکان به مدرسه رفتن و به دنبال آن بروز مشکلات تحصیلی و افت عملکرد است. ممکن است کودک اصرار داشته باشد که شب، هنگام خواب مادر یا پدر بالای سرش بمانند تا او به خواب رود. این کودکان معمولا از دردهای فیزیکی مثل معده درد، سردرد، تهوع و استفراغ رنج می برند.

اضطراب جدایی ویژگی طبیعی رشد اولیه است، اما بعضی عوامل استرس زای زندگی نظیر فوت یکی از والدین یا ابتلا به بیماری ممکن است باعث آغاز آن به شکل پاتولوژیک و تشدیدش شود. در۲% تا ۵% کودکان و نوجوانان اضطراب جدایی وجود دارد. روش های درمانی مختلفی برای اضطراب جدایی وجود دارند که پس از بررسی بالینی توسط روانشناس برای کودک بکار گرفته میشوند. از جمله ی این درمانها میتوان به خانواده درمانی، روان درمانی شناختی-رفتاری(cbt)، و بازی درمانی اشاره کرد.